DİYALİZLE GÜÇLÜ
SAĞLIKLA KALIN
DİYALİZ
TEDAVİSİ

Böbrek yetmezliği nedir?

Böbrekler, vücudun boşaltım sisteminin hayati öneme sahip organlarıdır. Vücutta karnın arka kısmında, göğüs kafesinin hemen altında, omurganın her iki tarafında, sırta yakın bir şekilde bulunurlar.

Vücuttaki kanı süzerek atık maddeleri filtreler ve kanda bulunan fazla sıvının vücuttan atılmasını sağlarlar. Bununla birlikte kandaki elektrolit dengesini düzenlerken, asit-baz dengesinin sağlanmasında da rol oynarlar.

Kimi zaman yapısal, kimi zamanda işlevsel bozukluklardan kaynaklı olarak böbrekler, mevcut görevlerini yeterli düzeyde yerine getiremezler. Bu noktada böbreklerin vücuttaki kanı etkin bir şekilde filtreleyememesi ve atık ürünlerin vücuttan uzaklaştıramaması durumuna böbrek yetmezliği adı verilir.

Böbrek yetmezliğinin sebepleri nelerdir??

Böbrek yetmezliğine sebep olan etmenler geniş bir yelpazede çeşitlilik gösterir. Bu etmenler dışsal sebeplerden kaynaklanabileceği gibi vücuttaki işleyişe bağlı olarak farklı hastalıkların bir sonucu olarak da gelişebilir.

Genel olarak böbrek yetmezliği, akut böbrek yetmezliği ve kronik böbrek yetmezliği olarak iki ana hastalık grubunda ele alınabilir.

Akut böbrek yetmezliği, yeterli sıvı alınamaması, şiddetli kan kaybı, travma, ameliyata bağlı komplikasyonlar, kalp yetmezliği, septik şok, vücuda alınan zehirli maddeler, kullanılan ilaçlar, kontrast maddeler, böbrek taşları, prostat büyümesi ve vücutta oluşan tümörler sonucu gelişebilir.

Kronik böbrek yetmezliği ise yüksek tansiyon, kronik glomerülonefrit, poliklistik böbrek hastalığı, uzun süreli ilaç kullanımı, otoimmün hastalıklar ve kronik enfeksiyonlar sonucu oluşabilir.

Böbrek yetmezliğinin sebepleri çeşitlilik göstermekle birlikte hem akut hem de kronik olarak ortaya çıkabilmektedir.

Böbrek yetmezliğinin belirtileri nelerdir?

Böbrek yetmezliğinin belirtileri, hastalığın akut veya kronik olmasına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Her iki durumda da, belirtiler vücudun atık ürünleri ve fazla sıvıyı yeterince atamaması nedeniyle ortaya çıkar.

Akut böbrek yetmezliğinin belirtileri;

• Günlük idrar miktarında ani ve belirgin bir azalma görülmesi,
• Ayak bileklerinde, bacaklarda ve yüzde şişlik oluşması,
• Akciğerlerde sıvı birikmesi nedeniyle nefes almakta zorluk çekilmesi,
• Enerji seviyesinde ani düşüş ve sürekli yorgun hissetme,
• Sindirim sorunlarına ve iştahsızlığa bağlı olarak mide bulantısı ve kusma,
• Mental açıdan düşük konsantrasyon ve kafa karışıklığı
• Vücuttaki sıvı dengesine bağlı olarak göğüs ağrısı

Kronik böbrek yetmezliğinin belirtileri;

• Geceleri sık idrara çıkma, idrarda kan veya köpük oluşumu,
• Özellikle ayak bilekleri, bacaklar ve göz çevresinde şişlik oluşması,
• Kronik anemiye bağlı olarak sürekli yorgun ve halsiz hissetme,
• Vücuttaki atık maddelerin uzaklaştırılamaması sebebiyle ciltte kaşıntı hissetme,
• Sindirim sorunları ve mide bulantısına bağlı olarak iştahsızlık ve kilo kaybı,
• Elektrolit dengesizliği nedeniyle kas krampları ve kas güçsüzlüğü oluşumu,
• Vücutta sıvı birikmesi ve anemiye bağlı olarak nefes darlığı ve hızlı kalp atışı,
• Böbreklerin kan basıncını düzenleyememesi sonucu yüksek tansiyon,
• Beyne yeterince oksijen gitmemesi ve elektrolit dengesizliği nedeniyle kafa karışıklığı ve konsantrasyon güçlüğü,

Böbrek yetmezliğinin belirtilerinin şiddeti hastanın yaşına genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir. Belirtiler fark edildiği takdirde en hızlı şekilde uzman bir hekim tarafından kontrol edilmelidir. Erken teşhis ve tedavi, böbrek fonksiyonlarının korunmasına ve hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılmasını adına büyük önem taşımaktadır.

Böbrek yetmezliği nasıl teşhis edilir?

Böbrek yetmezliğinin teşhisi, uzman bir Nefrolog tarafından yapılan testler ve değerlendirmeler sonucu ile yapılır. Teşhis sürecinde, yaşı, genel sağlık durumu, hastanın tıbbi geçmişi, semptomları ve fiziksel muayene bulguları dikkate alınır.

Böbrek yetmezliğinin teşhisi için uygulanan testler ve yöntemler;

Kan testleri

Kan üre nitrojeni (BUN) ve kreatinin seviyeleri: BUN ve kreatinin seviyeleri, böbrek fonksiyonlarının bir göstergesidir. Yüksek seviyeler, böbreklerin atık ürünleri yeterince filtreleyemediğini gösterir.

Glomerüler filtrasyon hızı (GFR): GFR, böbreklerin ne kadar iyi çalıştığını ölçen bir testtir. Düşük GFR, böbrek yetmezliğinin bir işaretidir.

İdrar testleri

İdrar tahlili: İdrar tahlili, idrardaki protein, kan ve diğer anormal maddeleri tespit eder. Proteinüri (idrarda protein) ve hematüri (idrarda kan), böbrek hasarının göstergeleridir.

24 saatlik idrar toplama: Bu test, böbreklerin bir gün içinde ne kadar kreatinin attığını ölçer ve böbrek fonksiyonlarını değerlendirmeye yardımcı olur.

Görüntüleme testleri

Ultrason: Böbreklerin boyutu, şekli ve yapısal anormalliklerini değerlendirmek için kullanılır. Böbrek taşları, kistler veya tümörler gibi sorunları tespit edebilir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) ve Bilgisayarlı Tomografi (CT) Taraması: Daha ayrıntılı görüntüler sağlayarak böbreklerdeki yapısal sorunları veya tıkanıklıkları belirler.

Böbrek biyopsisi

Böbrek Biyopsisi: Nadiren kullanılır, ancak böbrek hastalığının nedenini belirlemek için böbrek dokusundan küçük bir örnek alınır ve mikroskop altında incelenir. Bu, glomerülonefrit gibi spesifik böbrek hastalıklarını teşhis etmeye yardımcı olabilir.

Diğer testler ve yöntemler

Elektrolit düzeyleri: Kan elektrolit düzeyleri (sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfat) böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için ölçülür.

Kan basıncı ölçümü: Hipertansiyon, böbrek yetmezliğinin hem nedeni hem de sonucu olabilir, bu nedenle kan basıncı izlenir.

Eritropoietin düzeyi: Anemi, böbrek yetmezliğinin yaygın bir belirtisidir ve eritropoietin düzeyleri anemi tanısına yardımcı olabilir.

Böbrek yetmezliği teşhisi, bir dizi test ve değerlendirmeyle yapılır. Erken teşhis ve doğru tanı, uygun tedavi planının oluşturulması için kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, böbrek sağlığını izlemek ve düzenli kontroller yapmak önemlidir.

Böbrek yetmezliği nasıl tedavi edilir?

Böbrek yetmezliğinin tedavisi, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna, hastalığın akut veya kronik olmasına ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Böbrek yetmezliği tedavisinin öncelikli amacı, böbrek fonksiyonlarını iyileştirmeyi, semptomları yönetmeyi ve komplikasyonları önlemeyi amaçlamaktır.

Akut böbrek yetmezliği, ani gelişen bir rahatsızlıktan kaynaklı olmasından dolayı yapılan tedavi öncelikli olarak yetmezliğe sebep olan nedenin giderilmesine yöneliktir.

Dehidrasyon durumunda sıvı ve elektrolitlerin intravenöz (IV) yolla verilmesi, enfeksiyonların tedavisi için antibiyotik kullanımı, kan kaybı varsa kan transfüzyonu yapılması ve zehirli maddelere maruz kalınmışsa bu maddelerin vücuttan atılması için gerekli antidotların verilmesi gibi yöntemler uygulanır.

Destekleyici tedaviler arasında ise vücutta sıvı birikimini önlemek veya düzeltmek için diüretik ilaçlar kullanımı, yüksek potasyum ve düşük kalsiyum gibi elektrolit dengesizliklerinin düzeltilmesi ve vücutta biriken toksinlerin ve fazla sıvının atılması için geçici olarak diyaliz yapılması yer alır.

Kronik böbrek yetmezliğinde ise yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır. Düşük protein, düşük tuz ve düşük potasyum içeren diyetler böbreklerin yükünü azaltabilir. Sıvı alımı doktor tavsiyesine göre düzenlenmeli ve düzenli fiziksel aktivite ile kan basıncı ve kan şekeri kontrol altında tutulmalıdır.

İlaç tedavisi de önemli bir rol oynar. Kan basıncını düşürmek için ACE inhibitörleri veya ARB’ler gibi ilaçlar, diyabeti olan hastalarda kan şekerinin kontrol altında tutulması için uygun ilaçlar ve kolesterol düşürücü statinler kullanılabilir. Anemi tedavisi için ise eritropoietin ve demir takviyeleri uygulanabilir.

Diyaliz tedavisi ise gerek akut böbrek yetmezliği gerekse koronik böbrek yetmezliğinin ileri aşamalarında sıkça kullanılan bir tedavi yöntemidir. Hemodiyaliz, kanın bir makine aracılığıyla filtrelenerek temizlenmesi işlemidir ve genellikle haftada birkaç kez bir diyaliz merkezinde yapılır. Periton diyalizi ise karın boşluğuna yerleştirilen bir kateter aracılığıyla vücuda verilen diyaliz solüsyonunun atık ürünleri ve fazla sıvıyı temizlemesi işlemidir ve bu tedavi evde yapılabilir.

Böbrek fonksiyonlarının tamamen kaybolduğu durumlarda ise böbrek nakli, hastanın normal böbrek fonksiyonlarına kavuşmasını sağlar. Nakil, canlı donörden veya kadavradan alınan böbrek ile gerçekleştirilebilir.

Düzenli takip ve kontroller de böbrek yetmezliğinin tedavisinde kritik öneme sahiptir. Kan testleri ve idrar tahlilleri ile böbrek fonksiyonları izlenir, kan basıncı ve kan şekeri düzenli olarak kontrol edilir. Bu tedavi yöntemleri, hastanın yaşam kalitesini artırmak ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Erken teşhis ve tedavi, böbrek yetmezliğinin yönetiminde büyük önem taşır.